Actinidia
Actinidia to rodzaj pnączy i krzewów, znany przede wszystkim z upraw takich jak kiwi (actinidia chinensis) i innych pokrewnych gatunków, które wytwarzają aromatyczne jagody. Actinidia jest rozpowszechniona w strefach umiarkowanych i subtropikalnych wschodniej Azji, szczególnie w Chinach i krajach sąsiednich. W uprawie actinidia jest zazwyczaj ceniona za atrakcyjne owoce, które są bogate w witaminy i mają delikatny słodko-cierpki smak. Ponadto niektóre gatunki są również dość ozdobne ze względu na gęste zielone pędy, które pną się po podporach.
Etymologia nazwy
Nazwa rodzaju actinidia pochodzi od greckiego słowa „aktis”, które oznacza „promień” lub „promienie”. Uważa się, że została wybrana ze względu na unikalny promienisty (promienny) układ serca owocu lub kształt niektórych elementów kwiatowych. Rodzaj został po raz pierwszy opisany naukowo w XIX wieku i od tego czasu obejmuje wiele gatunków, z których niektóre są aktywnie uprawiane w ogrodnictwie komercyjnym i prywatnym.
Forma życia
W swoim naturalnym środowisku aktinidia jest wieloletnim pnączem zdolnym do wspinania się po sąsiednich drzewach lub sztucznych podporach. Jej łodygi są zazwyczaj dość elastyczne, z czasem stają się zdrewniałe i mogą osiągnąć długość kilku metrów. Liście większości gatunków są owalne, z ząbkowanymi krawędziami, często gęste i błyszczące.
W środowiskach, w których przestrzeń jest ograniczona (np. w ogrodach i na działkach przydomowych), aktinidia jest często uprawiana jako pionowo prowadzone pnącze na kratownicach. Jeśli chcesz, możesz ją również uformować w krzew lub małą „zieloną zasłonę”. Kluczem jest umożliwienie pędom wzrostu w górę, co jest zgodne z naturalnymi tendencjami tego rodzaju roślin.
Rodzina
Actinidia należy do rodziny Actinidiaceae. Jest to stosunkowo mała rodzina roślin kwiatowych, która obejmuje kilka rodzajów oprócz Actinidia, z których wiele pochodzi z Azji. Członkowie tej rodziny to zazwyczaj zdrewniałe pnącza lub krzewy przystosowane do życia w podszycie leśnym, gdzie wykorzystują pnie drzew jako podporę.
Rodzina Actinidiaceae, choć mała w porównaniu do większych rodzin, zyskała sławę dzięki gatunkom owocującym, takim jak kiwi (actinidia chinensis i gatunki pokrewne). Botanicznie Actinidiaceae są interesujące ze względu na specjalizację w pnącym wzroście i ekologiczną strategię przyciągania zapylaczy za pomocą jaskrawo kolorowych kwiatów.
Charakterystyka botaniczna
Actinidia ma pędy pnące, które z czasem stają się zdrewniałe, tworząc system przypominający winorośl, który może przyczepiać się do podpór lub sąsiednich pni. Liście są naprzemienne, proste, z różnym stopniem owłosienia i pstrymi odcieniami u niektórych gatunków ozdobnych (takich jak actinidia kolomikta). Kwiaty są symetryczne, zwykle białe lub kremowe, przy czym niektóre gatunki wykazują zielonkawe lub różowe odcienie.
Owocem jest jagoda, zazwyczaj owalna, pokryta cienką skórką lub meszkiem (jak w przypadku kiwi). Wewnątrz znajduje się wiele małych czarnych nasion otoczonych soczystym miąższem. Dzikie gatunki mają mniejsze jagody, ale nadal posiadają wyraźny słodko-cierpki smak. Uprawiane odmiany mogą osiągać znaczne rozmiary (do 6-8 cm lub więcej).
Skład chemiczny
Owoce Actinidia są znane z wysokiej zawartości witaminy C, która może przewyższać zawartość cytryn i pomarańczy. Ponadto jagody zawierają witaminy z grupy B, karotenoidy, kwas foliowy i szereg pierwiastków śladowych (potas, magnez, wapń). Słodkość owoców wynika z fruktozy i glukozy, podczas gdy kwasy organiczne zapewniają świeży, cierpki smak.
Związki polifenolowe o właściwościach antyoksydacyjnych są obecne w nasionach i skórce. Liście i łodygi zawierają również niewielkie ilości olejków eterycznych i garbników, ale zazwyczaj nie są one wykorzystywane do celów spożywczych; są one powszechniej wykorzystywane do celów ozdobnych lub praktycznych.
Pochodzenie
Naturalny zasięg występowania aktinidii obejmuje zalesione i górzyste regiony wschodniej Azji: Chiny, Japonia, Korea i części dalekiego wschodu Rosji. Wiele gatunków jest przystosowanych do klimatu umiarkowanego z wilgotnymi latami i dość zimnymi zimami. Niektóre gatunki rosną również w strefie subtropikalnej, szczególnie w południowych Chinach.
Actinidia została wprowadzona do Europy i innych części świata pod koniec XIX i na początku XX wieku. Kiwi (actinidia chinensis) stało się szczególnie popularne, zyskując światowe znaczenie jako roślina owocowa. W regionach północnych, gdzie kiwi nie rozwija się z powodu braku ciepła, uprawia się gatunki bardziej odporne na zimno (takie jak actinidia kolomikta, actinidia arguta i inne).
Łatwość uprawy
Pielęgnacja aktinidii nie jest szczególnie trudna, ale roślina wymaga odpowiedniego umiejscowienia: podpór lub kratownic, wystarczającej ilości światła i wilgoci w okresie aktywnego wzrostu. Ważne jest, aby wybrać gatunek lub odmianę, która pasuje do warunków klimatycznych regionu, ponieważ różne gatunki aktinidii różnią się tolerancją na zimno.
Dla początkującego ogrodnika łatwo jest opanować podstawy pielęgnacji: regularne podlewanie w okresach suszy, nawożenie wiosną i latem oraz przycinanie w celu ukształtowania rośliny w krzew lub winorośl. Roślina jest w stanie produkować stabilne plony (pod warunkiem, że występują zarówno rośliny żeńskie, jak i męskie lub odmiany hermafrodytyczne).
Gatunki, odmiany
Rodzaj actinidia obejmuje około 40–60 gatunków, z których najbardziej znane to:
Actinidia chinensis (kiwi) — największe owoce jadalne.
Actinidia deliciosa — blisko spokrewniona z kiwi, również uprawiana ze względu na duże owoce.
Actinidia kolomikta — znana ze zwiększonej odporności na mrozy, liście mają dekoracyjne, biało-różowe zabarwienie na końcach.
Actinidia arguta (o ostrych liściach) — mniejsze owoce, ale wysokie plony i odporność na zimno. Hodowcy opracowali liczne odmiany o różnym czasie dojrzewania, wielkości owoców i ozdobnych cechach liści.
Rozmiar
Actinidia może osiągnąć 5-10 metrów długości, chociaż niektóre szczególnie duże formy (kiwi) mogą osiągnąć nawet 15 metrów w idealnych warunkach. Gdy roślina rośnie na kratownicach, pędy rośliny układają się wzdłuż pionowych i poziomych prowadnic, aby utworzyć pożądany kształt.
Na szerokość roślina może się rozgałęziać, pokrywając duże obszary, jeśli ma wystarczająco dużo miejsca. Jednak w praktyce ogrodniczej zwykle konieczne jest ograniczenie nadmiernego rozprzestrzeniania się, aby uprościć zbiór owoców i utrzymać zdrowie winorośli.
Intensywność wzrostu
W odpowiednich warunkach (wystarczająca ilość ciepła, wilgoci i składników odżywczych) aktynidia mogą rosnąć dość szybko, a niektóre gatunki dodają 1-2 metry na sezon. Maksymalne tempo wzrostu obserwuje się u młodych okazów w wieku 3-5 lat, gdy winorośl aktywnie tworzy swój główny szkielet.
Z czasem tempo wzrostu może nieco zwolnić, ale przy regularnym przycinaniu i nawożeniu roślina utrzymuje wysoki potencjał rozgałęziania i odmładzania. Intensywność wzrostu różni się również w zależności od gatunku: kiwi (actinidia chinensis) rośnie szybciej, podczas gdy niektóre formy ozdobne wykazują bardziej powściągliwy wzrost.
Długość życia
Wiele gatunków aktinidii uważa się za długowieczne: przy odpowiedniej pielęgnacji mogą żyć i owocować przez 20–30 lat, a niektóre okazy mogą osiągnąć 50 lat. Główny szczyt produktywności (kwitnienie i owocowanie) występuje w wieku 5–15 lat, gdy winorośl jest dobrze ugruntowana.
W miarę starzenia się rośliny łodygi stają się zdrewniałe, a niektóre gałęzie obumierają, co jest naturalne dla pnączy wieloletnich. Regularne odmładzające przycinanie pomaga wydłużyć okres aktywnego owocowania, jednocześnie utrzymując zdrowie rośliny i jej ozdobny wygląd.
Temperatura
Różne gatunki aktinidii różnią się odpornością na zimno: kolomikta i arguta wytrzymują mrozy do -25–30°C, co czyni je odpowiednimi do umiarkowanie zimnego klimatu. Kiwi (actinidia chinensis) wymaga łagodniejszych warunków, a temperatury zimowe nie spadają poniżej -8–10°C przez dłuższy czas.
W okresie aktywnego wzrostu optymalne temperatury wynoszą 20–25°C, przy czym roślina toleruje krótkotrwałe wzrosty do 30°C, o ile korzenie są utrzymywane w wilgoci. Silne ujemne temperatury zimą mogą być tolerowane, jeśli korzenie są przykryte ściółką, a łodygi są chronione (szczególnie w przypadku młodych roślin).
Wilgotność
Pnącza Actinidia preferują umiarkowanie wilgotny mikroklimat, podobny do stref leśnych lub subtropikalnych. Nie wymagają ekstremalnie wysokiej wilgotności, ale jeśli uprawiane są w pomieszczeniu, przestrzeń powinna być regularnie wietrzona, aby zapobiec zbytniemu wysuszeniu powietrza, co mogłoby zaszkodzić pędom.
W okresach suszy na zewnątrz, zwłaszcza podczas formowania się jagód, odpowiednie podlewanie jest niezbędne, aby zapobiec wysychaniu gleby. Jeśli gleba wyschnie, owoce mogą opaść lub stracić słodycz, a liście mogą więdnąć.
Oświetlenie i rozmieszczenie wewnątrz
Actinidia potrzebuje jasnego, rozproszonego światła lub lekkiego cienia. Bezpośrednie światło słoneczne w południe może powodować oparzenia młodych liści, zwłaszcza jeśli roślina nie jest przyzwyczajona do słońca. W ogrodzie idealne jest miejsce z odpowiednim porannym lub wieczornym światłem słonecznym i pewną ochroną przed południowym upałem.
W przypadku uprawy w pomieszczeniu lub w szklarniach umieść doniczkę w pobliżu okna z ekspozycją zachodnią lub wschodnią. Jeśli okno jest skierowane na północ, może być konieczne dodatkowe oświetlenie, aby pobudzić wzrost i kwitnienie. W zbyt ciemnym miejscu winorośl może stać się wybujała, blada i wydać niewiele owoców (lub wcale).
Gleba i podłoże
Dla aktinidii w otwartym gruncie idealne są lekkie, dobrze odwodnione gleby bogate w materię organiczną o pH 5,5 do 6,5. Należy unikać nadmiernej zawartości wapnia (obszary wapienne). Podczas sadzenia przydatne jest dodanie kompostu liściowego, torfu lub piasku, aby poprawić strukturę i utrzymać lekko kwaśne pH.
Do sadzenia w doniczkach skład podłoża jest następujący:
- Gleba darniowa: 2 części
- Kompost liściowy lub liściowy: 1 część
- Torf: 1 część
- Piasek lub perlit: 1 część
Na dole wymagany jest drenaż (2–3 cm keramzytu). W razie potrzeby, aby regulować kwasowość, można dodać trochę kwaśnego torfu lub siarki, ale należy unikać wapna.
Podlewanie
W okresie letniego wzrostu i owocowania aktinidia wymaga regularnego podlewania. Gleba powinna być lekko wilgotna do głębokości 2–3 cm, ale nie podmokła. Dodatkowe opryskiwanie liści może zwiększyć wilgotność powietrza, ale ważne jest, aby robić to rano lub wieczorem, gdy słońce nie przypala mokrych liści.
Zimą (lub w chłodniejszych pomieszczeniach) roślina spowalnia wzrost, a niektóre liście mogą opadać (w przypadku gatunków liściastych). Podlewanie należy ograniczyć, pozwalając podłożu wyschnąć o 1–2 cm. Należy zachować ostrożność podczas podlewania, jeśli temperatura jest poniżej 15°C, aby uniknąć gnicia korzeni.
Nawożenie i karmienie
Aby utrzymać aktywny wzrost i wysoki plon (w przypadku gatunków owocujących), aktynidia powinny być nawożone wiosną i latem. Co 2–3 tygodnie należy stosować kompletny nawóz mineralny (kompozycja npk z mikroelementami) lub materię organiczną (rozcieńczony obornik, kompost). Stymuluje to formowanie pąków i poprawia zawiązywanie owoców.
Metody aplikacji obejmują podlewanie roztworem nawozu wokół podstawy lub umieszczanie granulek w kręgu korzeniowym, a następnie podlewanie. Pod koniec lata nawożenie azotem jest przerywane, aby umożliwić pędom stwardnienie przed nadejściem zimnej pogody i zwiększyć odporność na zimę.
Rozkwit
Kwiaty aktinidii są zazwyczaj białe lub jasnozielone, pojedyncze lub ułożone w gronach, typowe dla pnączy: zwisające na krótkich szypułkach. Niektóre gatunki (takie jak actinidia kolomikta) mają kwiaty o średnicy do 2–3 cm, a wiele odmian ma subtelny, czasami słodki zapach, który przyciąga owady zapylające.
Większość gatunków aktinidii jest dwupienna — występują rośliny męskie i żeńskie, co oznacza, że do produkcji owoców konieczne jest posadzenie kilku okazów różnej płci. Opracowano również odmiany samopylne, ale dobre zapylanie nadal zwiększa plon i wielkość owoców.
Propagacja
Actinidia może być rozmnażana z nasion lub wegetatywnie (z zielonych lub półzdrewniałych sadzonek). Nasiona uzyskuje się z dojrzałych jagód, myje, suszy i wysiewa wiosną w lekkim podłożu, utrzymywanym w temperaturze 20–25°C. Sadzonki wymagają regularnego podlewania i dobrego oświetlenia. Jednak w przypadku rozmnażania z nasion istnieje duże prawdopodobieństwo rozdzielenia cech i nieprzewidywalnych wyników (w tym różnych form płciowych).
Sadzonki pobiera się wczesnym latem, około 10–15 cm długości, z usuniętymi dolnymi liśćmi i kilkoma górnymi. Sadzonka jest traktowana hormonem ukorzeniającym i sadzona w mieszance torfu i piasku, przykryta folią, aby zwiększyć wilgotność. Korzenie formują się po 3–4 tygodniach. Ukorzenione sadzonki przesadza się do oddzielnych pojemników, a po roku można je sadzić w stałym miejscu.
Funkcje sezonowe
Wiosną rozpoczyna się przepływ soków, młode pędy i liście szybko rosną, a pąki kwiatowe się formują. W tym okresie ważne jest regularne podlewanie i nawożenie. Latem następuje kwitnienie i formowanie się jagód (w przypadku gatunków owocujących). Aktywne podlewanie i ochrona przed przegrzaniem są szczególnie ważne w gorącym klimacie.
Jesienią owoce dojrzewają, a liście mogą zmienić kolor (u niektórych gatunków ozdobnych). Pnącza zrzucają liście przed zimą (u gatunków liściastych). W tym okresie można wykonać odmładzające przycinanie i należy wykonać przygotowania do zimna (ściółkowanie korzeni, ochrona młodych pędów).
Funkcje pielęgnacyjne
Kluczowe punkty pielęgnacji aktinidii obejmują regularne podlewanie latem, ochronę przed wysychaniem i zapewnienie dobrego drenażu. Nie zaleca się sadzenia w pobliżu dużych drzew, ponieważ konkurencja o wodę może być znacząca. Przycinanie pomaga zachować kształt i zapobiega nadmiernemu stłoczeniu.
Niektóre gatunki (np. kiwi) wymagają kratownicy lub innego solidnego podparcia, aby pnącze mogło się wspinać. Należy również wziąć pod uwagę zróżnicowanie płciowe roślin: jeśli odmiana jest dwupienna, co najmniej jedna roślina męska jest potrzebna na kilka roślin żeńskich, aby zapewnić owocowanie.
Pielęgnacja w warunkach wewnętrznych
W uprawie w pomieszczeniach aktinidia rzadko osiąga duże rozmiary, ale może rosnąć jako pnącze ozdobne, czasami nawet tworząc małe owoce (w odmianach bardziej kompaktowych lub hodowlanych). Wybiera się dużą doniczkę, ponieważ system korzeniowy szybko zajmuje podłoże. Na dnie wymagana jest warstwa drenażowa o grubości 2–3 cm. Podłoże składa się z gleby darniowej, kompostu liściowego, piasku i torfu (w przybliżonym stosunku 2:1:1:1).
Doniczkę ustawia się przy jasnym oknie: wychodzącym na wschód lub zachód. Jeśli okno wychodzi na południe, powinno być zacienione w południe. Zakres temperatur wiosną i latem wynosi 20–25°C, a zimą można go obniżyć do 10–15°C, aby dać roślinie trochę odpoczynku. Podlewanie odbywa się ciepłą, osiadłą wodą, pozwalając górnej warstwie gleby wyschnąć o 1–2 cm przed kolejnym podlewaniem.
Nawożenie wykonuje się co 2–3 tygodnie w okresie aktywnego wzrostu, stosując złożone nawozy. Zimą, gdy temperatura jest niższa, nawożenie jest przerywane, a podlewanie znacznie ograniczone. Może wystąpić opadanie liści, co jest normalne w przypadku gatunków liściastych. Wiosną roślina „budzi się”, a pielęgnacja wraca do swojego zwykłego harmonogramu.
Aby pobudzić rozgałęzianie i utrzymać schludny kształt, przycina się wierzchołki. Jeśli liście zaczynają żółknąć, zaleca się sprawdzenie kwasowości gleby (pH w granicach 5,5–6,5) i w razie potrzeby zastosowanie nawozu w celu korekty. Ważne jest, aby unikać twardej wody bogatej w wapno, która powoduje zasadową reakcję w podłożu.
Przesadzanie
Młode okazy należy przesadzać co 1-2 lata wiosną, zanim rozpocznie się aktywny wzrost. Dorosłe rośliny przesadza się rzadziej (co 2-3 lata), wymieniając część podłoża i zwiększając objętość doniczki. Sprawdza się system korzeniowy, a wszelkie zgniłe obszary przycina się.
Lepiej nie wybierać doniczki o zbyt dużej średnicy na przyszły wzrost, ponieważ nadmiar podłoża może stać się kwaśny i powodować problemy z systemem korzeniowym. Po przesadzeniu roślinę należy umieścić w półcieniu na 1-2 tygodnie, z umiarkowanym podlewaniem, aż korzenie się przyzwyczają.
Przycinanie i formowanie korony
Przycinanie jest konieczne, aby regulować kształt i stymulować owocowanie (dla odmian owocujących). Wykonuje się je późną jesienią lub zimą, gdy roślina jest w stanie uśpienia, lub wczesną wiosną przed aktywnym przepływem soków. Słabe, uszkodzone i przepełnione pędy są usuwane, a w razie potrzeby główny pień jest skracany, aby stymulować rozgałęzianie.
W przypadku uprawy na kratownicy formuje się jeden lub dwa główne pędy i kilka gałęzi owocujących. Każdego roku przeprowadza się sanitarne i przerzedzające przycinanie, aby zapobiec zacienianiu wewnętrznych obszarów korony. W przypadku okazów domowych przycinanie pomaga utrzymać zwarty rozmiar, jednocześnie utrzymując winorośl w dobrym stanie.
Potencjalne problemy i ich rozwiązania
Wśród chorób znajdują się zgnilizna korzeni spowodowana podmoknięciem, mączniak prawdziwy spowodowany nadmierną wilgocią i słabą wentylacją oraz chloroza spowodowana zasadową glebą i niedoborami składników odżywczych. Rozwiązania obejmują dostosowanie harmonogramów podlewania, poprawę drenażu, regulację kwasowości gleby i stosowanie fungicydów lub innych zabiegów zgodnie z instrukcją.
Niedobory składników odżywczych (szczególnie azotu i żelaza) powodują bladość liści i osłabienie zawiązywania owoców. Nawożenie złożonymi nawozami i dodawanie produktów zawierających żelazo pomaga ustabilizować sytuację. Na koniec, błąd w podlewaniu — brak wody podczas aktywnego wzrostu — może prowadzić do opadania zawiązanych jagód.
Szkodniki
Głównymi szkodnikami mogą być mszyce, przędziorki, wciornastki, a także niektóre rodzaje ślimaków i ślimaków (w uprawach zewnętrznych). Środki zapobiegawcze obejmują kontrolę wilgoci, unikanie przeludnienia nasadzeń i regularne kontrole. W przypadku niewielkich inwazji można użyć roztworu mydła, natomiast w przypadku poważniejszych problemów zaleca się insektycydy lub akarycydy.
Ważne jest również monitorowanie czystości liści, zwłaszcza w pomieszczeniach: kurz zatyka szparki, utrudniając wymianę gazową i osłabiając roślinę, co ułatwia szkodnikom przedostanie się do środka. Regularne opryskiwanie czystą wodą i wentylacja mogą zmniejszyć ryzyko ataków owadów.
Oczyszczanie powietrza
Ze względu na masę liści, actinidia może nieznacznie poprawić jakość powietrza, pochłaniając niewielkie ilości dwutlenku węgla i uwalniając tlen. Efekt ten jest bardziej widoczny w ogrodzie, gdzie pnącze tworzy zacienione obszary i zatrzymuje kurz na powierzchni liści. W pomieszczeniach, jeśli roślina i liście są wystarczająco duże, efekt ten może być nieco bardziej zauważalny, chociaż zwykle jest uważany za umiarkowany.
Podobnie jak wiele innych roślin zielonych, actinidia tworzy przyjemniejszy mikroklimat i zmniejsza stres psychiczny. Nie należy jej jednak uważać za główny „filtr” do oczyszczania powietrza — każda winorośl ma ograniczoną powierzchnię liści, a aby znacząco wpłynąć na skład gazowy pomieszczeń, potrzebna jest znaczna masa zielona.
Bezpieczeństwo
Owoce wielu gatunków aktinidii są jadalne (kiwi, arguta, kolomikta), chociaż niektóre mogą zawierać gorzkie lub lekko toksyczne substancje w stanie niedojrzałym. Liście i pędy nie są zazwyczaj wykorzystywane do celów spożywczych. Reakcje alergiczne na pyłki kwiatów są rzadkie, ale mogą wystąpić u osób wrażliwych.
Jeśli w domu są małe dzieci lub zwierzęta, ważne jest, aby pamiętać, że niektóre gatunki (zwłaszcza te hodowane w celach ozdobnych) mogą mieć niedojrzałe jagody, które mogą powodować problemy trawienne, gdy są spożywane w dużych ilościach. Ogólnie rzecz biorąc, actinidia jest uważana za bezpieczną roślinę, ale zdrowy rozsądek jest konieczny podczas interakcji z nią.
Zimowanie
W regionach o łagodnych zimach (do -20°C) gatunki odporne na zimno (kolomikta, arguta) mogą przetrwać zimę bez specjalnych okryć, zwłaszcza jeśli krzew jest wystarczająco stary, a korzenie są chronione śniegiem lub ściółką. Młode sadzonki należy przykryć materiałem włókninowym, trocinami lub liśćmi, aby zapobiec zamarzaniu szyjki korzeniowej.
Jeśli uprawia się ją w bardziej północnych rejonach, winorośl jest usuwana z kratownicy na zimę, układana na ziemi i przykrywana materiałami izolacyjnymi. W warunkach wewnętrznych, jeśli temperatura spadnie do 5–10°C, roślina może częściowo
Zrzuca liście i przechodzi w stan uśpienia. Podlewanie powinno być ograniczone, a karmienie powinno być przerwane.
Właściwości korzystne
Główną zaletą aktinidii są jej bogate w witaminy, smaczne, niskokaloryczne owoce, które zawierają znaczne ilości witamin (c, b), błonnika i pierwiastków śladowych. Regularne spożywanie tych jagód pomaga poprawić trawienie, wzmocnić układ odpornościowy i zwiększyć ogólną kondycję ciała.
Dla ogrodników aktinidia jest również cenna jako pnącze ozdobne, które może szybko zazielenić ogrodzenia, łuki i pergole. Liście niektórych odmian zmieniają odcienie, a obfite białe/różowe kwiaty ozdabiają teren wiosną. W ten sposób roślina łączy funkcje zarówno uprawy owoców, jak i elementu krajobrazu.
Stosować w medycynie tradycyjnej lub przepisach ludowych
W medycynie ludowej owoce niektórych gatunków actinidia są stosowane w celu zapobiegania szkorbutowi, niedoborom witamin i problemom żołądkowo-jelitowym. Istnieją również zastosowania wywarów z młodych pędów lub korzeni w celu wzmocnienia organizmu, chociaż dowody naukowe potwierdzające skuteczność tych metod są ograniczone.
W gotowaniu jagody są używane na świeżo, a dżemy, galaretki i napary są robione. Uważa się, że regularne spożywanie owoców pomaga normalizować pracę serca i układu nerwowego oraz wspomaga usuwanie nadmiaru soli z organizmu. We wszystkich przypadkach zaleca się zachowanie umiaru i ostrożność przy wprowadzaniu nowych produktów do diety.
Zastosowanie w projektowaniu krajobrazu
W celach dekoracyjnych aktinidia służy jako żywy żywopłot lub piękne pnącze na kratownicach, pergolach i altanach. Podczas kwitnienia tworzy malowniczą „zieloną zasłonę”, a latem i jesienią roślina oferuje atrakcyjny wygląd z jasnymi owocami (jeśli zapylanie się powiedzie). Harmonijnie wpisuje się w naturalne style ogrodowe, azjatyckie motywy i tradycyjne wiejskie działki.
Ogrody wertykalne i wiszące kompozycje dla dużych pnączy, takich jak aktynidia, nie są generalnie zalecane ze względu na ich masywny system korzeniowy i szybki wzrost. Jednak w przestronnych szklarniach o wysokości sufitu ponad 2–3 metry możliwe jest częściowe pionowe tworzenie się zielonej masy.
Zgodność z innymi roślinami
Actinidia jest często łączona z krzewami lub bylinami o niewielkim wzroście, które nie zacieniają dolnych łodyg i pozwalają korzeniom na uzyskanie wystarczającej ilości wilgoci. Odpowiednim partnerstwem jest połączenie z ozdobnymi trawami i kwiatami, które preferują tę samą kwasowość gleby (na przykład hosty, heuchery), jeśli celem jest dekoracyjne zagospodarowanie terenu.
Nie zaleca się sadzenia go w pobliżu upraw, które wymagają częstego nadmiernego podlewania lub mają płytki system korzeniowy konkurujący o wodę. Unikaj również umieszczania go obok dużych drzew, które blokują światło słoneczne i aktywnie pobierają składniki odżywcze.
Wniosek
Actinidia (actinidia) to elastyczna i wszechstronna roślina, która łączy w sobie walory ozdobne i zdolność do wytwarzania pysznych, bogatych w witaminy owoców. Kilka gatunków i odmian wykazało wysoką zdolność adaptacji do różnych warunków klimatycznych, dzięki czemu actinidia jest popularna zarówno wśród profesjonalnych ogrodników, jak i miłośników egzotycznych upraw. Przy odpowiedniej pielęgnacji tworzy duże pnącze o efektownych kwiatach, a w przypadku form owocujących, soczyste jagody.
Światło, odpowiednia wilgotność bez zastoin wody, lekko kwaśna gleba i umiarkowane nawożenie są kluczem do udanej uprawy. Prawidłowe zapylanie (z potrzebą zarówno roślin męskich, jak i żeńskich, jeśli jest to wymagane) zapewnia stabilne zbiory. Piękno pnącza, pachnące kwiaty i wyjątkowy smak owoców sprawiają, że actinidia jest wspaniałym wyborem do ogrodu, zimowej szklarni, a nawet przestronnego pomieszczenia, w którym może zaskakiwać i zachwycać przez wiele lat.