Insektycydy: klasyfikacja, przykłady i zastosowanie

Insektycydy to substancje chemiczne lub biologiczne przeznaczone do niszczenia szkodników owadzich, kontrolowania ich populacji i zapobiegania szkodom, jakie mogą wyrządzić roślinom i gospodarstwom rolnym. Odgrywają kluczową rolę w rolnictwie, ogrodnictwie, a nawet w warunkach domowych, pomagając chronić rośliny przed różnymi owadami, takimi jak mszyce, muchy, karaluchy, komary i inne.

Insektycydy można klasyfikować według różnych kryteriów, takich jak mechanizm działania, struktura chemiczna, metoda aplikacji i obszar stosowania. Przyjrzyjmy się każdej klasyfikacji bardziej szczegółowo.

Klasyfikacja insektycydów

Ze względu na mechanizm działania

Insektycydy mogą oddziaływać na owady na różne sposoby – poprzez kontakt bezpośredni, wdychanie lub poprzez układ pokarmowy.

• Insektycydy kontaktowe: te insektycydy działają przez skórę owadów. Wnikają do organizmu przez naskórek i zakłócają układ nerwowy, co prowadzi do śmierci owada. Przykłady insektycydów kontaktowych obejmują pyretroidy (permetryna, deltametryna). Blokują one przekazywanie impulsów nerwowych, powodując paraliż i śmierć owada.
• Insektycydy żołądkowe: substancje te działają poprzez przewód pokarmowy owada. Dostają się do organizmu przez usta, gdy owady zjadają liście, łodygi lub inne części roślin zawierające insektycyd. Takie substancje są często stosowane przeciwko owadom, które żywią się roślinami. Przykłady obejmują organofosforany i karbaminiany, takie jak malation i karbofos. Blokują one enzymy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego owada.
• Insektycydy wziewne: te insektycydy działają, gdy owad wdycha substancję. Powodują zatrucie przez układ oddechowy, zakłócając procesy wymiany gazowej i prowadząc do śmierci. Przykładami są fumiganty stosowane do leczenia przestrzeni wewnętrznych przeciwko owadom, takim jak muchy, karaluchy i inne.
• Insektycydy systemiczne: wnikają w tkanki roślinne i zaczynają działać od wewnątrz. Substancje te skutecznie chronią rośliny przed owadami żywiącymi się sokami roślinnymi, takimi jak mszyce, mączliki i inne. Przykłady insektycydów systemicznych obejmują imidaklopryd, tiametoksam. Wnikają w tkanki roślinne i rozprzestrzeniają się po nich, co czyni je toksycznymi dla owadów zjadających liście lub inne części rośliny.

Według składu chemicznego

Insektycydy można również klasyfikować według ich struktury chemicznej. Główne grupy:

• Chlorowane insektycydy: substancje te zawierają chlor i były jednymi z pierwszych rodzajów insektycydów. Mają długotrwałe działanie, ale mogą gromadzić się w organizmie i zanieczyszczać środowisko. Przykłady obejmują ddt, aldrynę, chlordan. Te insektycydy hamują układ nerwowy owadów, ale mają wysoką toksyczność i mogą negatywnie wpływać na zdrowie ludzi i zwierząt.
• Insektycydy fosforoorganiczne: ta grupa insektycydów wpływa na enzymy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego owadów. Przykłady obejmują malation, fosfamid. Substancje te mają niższą toksyczność dla ludzi niż insektycydy chlorowane, ale nadal mogą być szkodliwe dla ekosystemu, jeśli są niewłaściwie stosowane.
• Pyretroidy: są to syntetyczne insektycydy, które strukturalnie przypominają naturalne pyretryny pochodzące z chryzantem. Działają na układ nerwowy owadów, powodując paraliż. Przykłady obejmują permetrynę, deltametrynę. Substancje te są stosowane zarówno w gospodarstwach domowych, jak i w rolnictwie w celu ochrony roślin.
• Neonikotynoidy: są to syntetyczne analogi nikotyny, które działają na układ nerwowy owadów. Blokują receptory nerwowe, powodując paraliż i śmierć. Przykłady obejmują imidaklopryd, acetamipryd. Substancje te działają szybko, ale ze względu na ich toksyczność dla pszczół i innych pożytecznych owadów ich stosowanie budzi obawy dotyczące środowiska.
• Biologiczne insektycydy: preparaty te zawierają substancje czynne pochodzenia naturalnego, takie jak bakterie (np. Bacillus thuringiensis), grzyby (metarhizium) lub wirusy, które zakażają owady. Te insektycydy są bezpieczne dla ludzi i zwierząt, ale skuteczne przeciwko niektórym szkodnikom.

Według obszaru zastosowania

Insektycydy można stosować w wielu dziedzinach, m.in. w rolnictwie, ogrodnictwie i gospodarstwach domowych.

• Insektycydy rolnicze: są stosowane w celu ochrony upraw przed szkodnikami owadzimi, takimi jak mszyce, chrząszcze, muchy i inne. Przykłady obejmują carbophos, gomel, actellik.
• Leśne insektycydy: są używane do ochrony lasów przed owadami, takimi jak korniki, które mogą powodować poważne szkody w lasach. Przykłady obejmują forsight, rogor.
• Domowe insektycydy: są używane w pomieszczeniach do zwalczania szkodników, takich jak karaluchy, muchy, komary i inne. Przykłady obejmują raid, raptor, żele i aerozole na karaluchy.
• Medyczne insektycydy: są używane do zwalczania owadów będących nosicielami chorób, takich jak komary przenoszące malarię. Przykład: dichlorfos.

Według metody działania

1. Fumiganty: te insektycydy działają przez powietrze, rozprzestrzeniając się wewnątrz pomieszczenia lub na zewnątrz. Zabijają owady, które wdychają toksyczne opary. Przykłady obejmują gaz siarkowy, sole sodowe.
2. Mieszaniny insektycydów: produkty te zawierają kilka składników aktywnych, z których każdy działa na różnych etapach cyklu życia owada. Pomagają zwalczać szeroką gamę szkodników. Przykład: aktara.

Przykłady insektycydów

1. Imidaklopryd (neonikotynoid): jest to systemiczny insektycyd, który wnika w tkanki roślin i chroni je przed szkodnikami owadzimi, takimi jak mszyce i mączliki. Jest aktywnie stosowany do ochrony upraw, takich jak ziemniaki, pomidory i inne warzywa.
2. Deltametryna (pyretroid): insektycyd kontaktowy stosowany do zwalczania much, karaluchów i innych szkodników w domach, a także do ochrony roślin w szklarniach i ogrodach.
3. Malation (insektycyd organofosforanowy): szeroko stosowany w rolnictwie do zwalczania różnych szkodników, takich jak komary, muchy i mszyce. Jest również stosowany do leczenia owoców i warzyw.
4. Bacillus thuringiensis (biologiczny insektycyd): bezpieczny insektycyd dla ludzi i zwierząt, stosowany do zwalczania larw owadów, np. stonki kapustnej i innych szkodników.
5. Permetryna (pyretroid): insektycyd kontaktowy stosowany w zwalczaniu szkodników domowych, takich jak mrówki, karaluchy i inne, a także w ochronie roślin ogrodowych przed owadami.
6. Gomel (chlorowany insektycyd): stosowany w rolnictwie do zwalczania szkodników, takich jak mączliki, chrząszcze i inne. Ma długotrwały efekt i wysoką toksyczność dla owadów.
7. Actellik (pyretroid): stosowany w szklarniach i ogrodnictwie do zwalczania mszyc, roztoczy i innych szkodników. Jest skuteczny przeciwko przędziorkom i innym małym owadom.
8. Raptor (pyretroid): powszechnie stosowany w domach do zabijania karaluchów, mrówek, much i innych szkodników.
9. Fosfamid (insektycyd organofosforanowy): stosowany do zwalczania szkodników w uprawach warzyw i owoców. Skuteczny przeciwko larwom i owadom dorosłym.
10. Permetryna (pyretroid): stosowana w walce z pasożytami, takimi jak wszy i pchły, a także jako ochrona przed komarami i innymi szkodnikami.

Wniosek

Insektycydy odgrywają ważną rolę w ochronie upraw rolnych i roślin domowych przed szkodnikami. Wybór insektycydu zależy od rodzaju szkodnika, obszaru zastosowania i ryzyka środowiskowego. Nowoczesne insektycydy oferują szeroki wachlarz możliwości skutecznej kontroli szkodników, od środków kontaktowych po roztwory biologiczne.